سنت های اجتماعی قرآن از منظر قرآن پژوهان معاصر (شهید صدر، شهید مطهری، جوادی آملی و مصباح)

آیات قرآن و روایات شریفه به شکل های مختلف از قانون مندی جامعه و پدیده های اجتماعی سخن گفته اند که از خلال بررسی مضامین این آیات و روایات و بر اساس روش تفسیر موضوعی (اجتهادی)، دیدگاه های قرآنی در مورد این سنت ها شناخته می شوند. از جمله سنت های اجتماعی در قرآن می توان به سنت های اختیار انسان، سنت امداد مومنین، سنت ارسال رسل، سنت هدایت، سنت ازدیاد هدایت مومنان و ضلالت کافران، سنت تقابل حق و باطل، سنت پیروزی حق بر باطل، سنت ابتلاء، سنت مهلت دادن، سنت مکر، سنت استدراج، سنت ظهور و سقوط تمدن ها(اقوام)، سنت مجازات، سنت وراثت زمین به صالحان، سنت عبرت آموزی و سنت سرکشی مطرفین اشاره کرد. همچنین از جمله ویژگی های سنت های اجتماعی در قرآن، ویژگی خدایی بودن(تحت اراده الهی)، تکوینی بودن(نه اعتباری)، جمعی بودن، عمومیت داشتن، عدم منافات با اختیار انسان، عدم تبدیل پذیری و نیز این جهانی بودن سنت ها می باشند. از نظر نوع، سنت ها به مشروط و مطلق تقسیم می شوند. ظهور بحث های روش مند و موثر در زمینه سنت های اجتماعی در قرآن را می توان در آثار اندیشمندان مسلمان صده اخیر مشاهده کرد. در مورد اصالت فرد یا جامعه، همه قرآن پژوهان معاصر می پذیرند که جامعه از نظر قرآن، دارای مرگ و حیات و کتاب و... است. اما برخی این ویژگی ها را از آن جامعه می دانند(شهید مطهری) و برخی حقیقتا از آن افراد بر می شمارند(شهید صدر، استاد مصباح) و برخی نیز با در نظر گرفتن مراتب برای وجود، نوعی حالت میانی را برگزیده اند(استاد جوادی آملی). آنان تقریبا برای جامعه وجودی مانند انسان الکل قایل نیستند. همچنین اسناد یقینی اصالت جامعه به قرآن مجید نادرست به نظر می رسد، زیرا اگر برهان عقلی بر عدم وجود حقیقی جامعه اقامه شود، ظواهر همه آیات باید توجیه شوند و اگر عقل در نفی و اثبات وجود حقیقی جامعه ناتوان باشد، ظواهر آیات فقط در حد ایجاد گمان مفید هستند.